Księżna Marianna Orańska i jej związki ze Śląskiem
W ramach działalności oświatowej TOZD odbyło się kolejne spotkanie z dziejami interesującej postaci historycznej. Tym razem była to księżna Marianna Orańska, której działalność społeczno-ekonomiczna przyczyniła się do rozwoju ziem Dolnego Śląska i na stałe zapisała się w pamięci lokalnej ludności. Do dzisiaj nazywana jest „dobrą panią”, a wiele obiektów czy miejsc nosi jej imię, na przykład Mariańskie Skały, Droga Marianny, Marianówka, Źródło Marianny, czy nazwa marmurów: Biała i Zielona Marianna.
Księżna Orańska wiodła ciekawe życie. Po śmierci rodziców, Wilhelma Fryderyka VI (w latach 1815-1840 król Zjednoczonych Niderlandów) oraz Wilhelminy von Preussen, odziedziczyła znaczne dobra poklasztorne w Kamieńcu Ząbkowickim, Lubiążu i Henrykowie.
Do Kamieńca Ząbkowickiego przyjechała po raz pierwszy w 1838 roku. Od razu wpadła na pomysł budowy rezydencji, która do dzisiaj określana jest mianem „perły Dolnego Śląska“. Pałac powstał według projektu jednego z najwybitniejszych ówczesnych architektów, Karla Friedricha Schinkla, dyrektora generalnego pruskiego urzędu budownictwa. Wieloletnia inwestycja, zakończona w 1873 roku, przyczyniła się do rozwoju gospodarczego ziem Dolnego Śląska, stojących na samym początku ekonomicznej industrializacji. Materiał do budowy pałacu pozyskiwano głównie z miejscowych zasobów. Aby zaspokoić potrzeby inwestycji powstały między innymi wapienniki, kamieniołomy i piaskownie, w których zatrudniano miejscową siłę roboczą. Księżna Marianna była nie tylko zleceniodawczynią tego projektu, ale też czynnie angażowała się w jego realizację mimo piętrzących się trudności. Jedną z nich stanowiła nałożona na nią kara pozbawienia czci i praw obywatelskich. W związku z nią Marianna Orańska nie mogła stale nadzorować budowy i przebywać na terenie Prus. Infamia i rozwód z mężem, księciem Albrechtem - synem króla Fryderyka Wilhelma III i bratem późniejszego cesarza Wilhelma I, były konsekwencją romansu Marianny z koniuszym Johannesem van Rossumem.
Po wykluczeniu księżnej z życia publicznego i wydaniu zakazu przebywania na terenie Prus Marianna nabyła majątek w Weisswasser (ob. Bila Voda), położonym na terytorium austriackim, i stamtąd zarządzała swoimi dobrami. Z inicjatywy księżnej Orańskiej powstała prawie sześćdziesięcio-kilometrowa droga Ząbkowice–Bolesławów (Frankenstein–Wilhelmsthal), która usprawniła wymianę towarów na tym terenie. Założyła ona 3 nadleśnictwa i wiele leśniczówek, hutę szkła i infrastrukturę turystyczna, w tym schroniska, drogi oraz mostki. Prowadziła również szeroką działalność charytatywną. Wspierała między innymi diakonisy i ufundowała wyposażenie szpitala w Ząbkowicach Śląskich, kościół w Kamieńcu Ząbkowickim i Jaseniku oraz przytułek w Złotym Stoku.
Marianna zmarła w 1883 roku w Erbach (Nadrenia), w wieku 73 lat. Kazała pochować się w Reinhartshausen obok wybranka swojego serca, Johannesa van Rossuma, dla którego nie zawahała się złamać zasad panujących w ówczesnym społeczeństwie. W pamięci ludzi zapisała się jednak nie jako wielka skandalistka XIX wieku, ale jako niezależna, przedsiębiorcza kobieta o wielkim sercu.
Anna Grużlewska
