Gabinet osobliwości

12 stycznia br. członkowie oraz sympatycy TOZD wysłuchali wykładu pt. "Gabinet osobliwości" Pani Agnieszki Goli z Muzeum Architektury we Wrocławiu. Wstępem do wykładu była prezentacja  obrazu rodziny Dimpfel z Regensburga związanej z gromadzeniem rzeczy niezwykłych. Gabinet osobliwości w języku niemieckim zwany  -  kunstkammer - to nic innego jak zbieranie i przechowywanie różnorodnych, często dziwnych i magicznych przedmiotów, dzieł sztuki, zabytków antycznych i numizmatów.  Szczególny rozwój gabinetów osobliwości miał miejsce w okresie od XVI do XVIII wieku. Tworzyli je możnowładcy, arystokraci a także mieszczanie.  Kolekcjonerzy dążyli do stworzenia mikrokosmosu, który odnosiłby się do wszystkich aspektów rzeczywistości począwszy od minerałów naturalnych, poprzez faunę i florę aż po wyroby rąk ludzkich.  Często były to przypadkowe, ale też niecodzienne rzeczy.  Bardzo często też odzwierciedlały zainteresowania ich posiadaczy. Zgromadzone przedmioty nie były katalogowane, nie były opisywane i były składane w sposób chaotyczny. Obok siebie znajdowały się przedmioty z różnych epok i nie związanych ze sobą tematycznie.  Ale umieszczane były w specjalnie wytworzonych do tego celu meblach (biurkach, szafkach i regałach).   Właściciele takich gabinetów nie udostępniali swoich zbiorów szerszej grupie widzów. Natomiast chętnie pokazywali je znajomym i przyjaciołom, dzięki czemu  wzrastał prestiż posiadaczy zbiorów oraz uznanie wśród oglądających.
Wśród znanych właścicieli kunstkammer tamych lat można wymienić między innymi Ole Warma z Kopenhagi, Ulissesa Aldrovandiego z Boloni, Augusta Hermana Francke z Halle. Zbieracze ci gromadzili  głównie minerały, skamieliny, muszle, korzenie mandragory, wypchane zwierzęta a nawet części roślin niestrawione przez zwierzęta (tzw.naturalia).
Z kolei gabinety osobliwości zawierające dzieła  sztuki wykonane przez człowieka i nazywane artificalia  należały np. do arcyksięcia Ferdynanda II w Insbrucku, do cesarza Rudolfa II w Pradze, Jana Brueghela starszego z Antwerpii a także kolekcja królów Bawarii w Monachium. Do tej kategorii zbiorów należały rzeźby, obrazy, kielichy, puchary, zegary a nawet zabawki automatyczne. Przedmioty te wykonywane były z reguły ze złota i srebra.
Innego rodzaju zbieranymi przedmiotami były tzw. scientifica czyli wszelkiego rodzaju narzędzia i instrumenty naukowe np. mikroskopy i maszyny elektrostatyczne. Ale najbardziej znane są eksponaty anatomiczne wykonane z kości słoniowej Stephana Zicka i woskowe portrety Anny Morandi i Giovanniego Manzolini.
  Ówcześni kolekcjonerzy fascynowali się również pamiątkami z podróży po odległych i orientalnych  częściach świata, ta kategoria zbiorów nazywana była exotica. Najczęściej zbierano i gromadzono pióropusze z Ameryki Łacińskiej, figurki Konfucjusza i nie tylko oraz pisma chińskie. Szczególnymi zbieraczami i posiadaczami takiej kunstkammery był sam Rembrandt a także Rubens.
Dzisiaj gabinety osobliwości czy kunstkammery to już tylko historia ale były one miejscami, które zaspokajały ciekawość zbieraczy. Odegrały także ważną rolę w rozwoju nauki. Niezaprzeczalnym jest fakt, że stanowią one niezwykle ważne podwaliny i są zalążkiem współczesnego muzealnictwa i kolekcjonerstwa wszystkich wymienionych wyżej rodzajów eksponatów.

Lucyna Bajsarowicz

Powrót do Wydarzenia 2017