Drukarze i wydawcy Dzierżoniowa do 1945 r.  

W latach 1801-1945 rozwinął się w Dzierżoniowie prężny ośrodek drukarski i wydawniczy, którego podstawę rozkwitu stanowiła prasa. Narastającą koniunkturę na rynku wydawniczym warunkowały niewątpliwie przemiany technologiczne (mechanizacja druku), ale i społeczne, decydujące o popycie czytelniczym. Poprawiało się m.in. wykształcenie społeczeństwa, co wpływało na poszerzenie kręgu odbiorców. 

Najstarszą drukarnią-wydawnictwem dzierżoniowskim był drukarnia miejska (Stadtbuchdruckerei) Ernsta Müllera (Rynek 18). W 1801 r. ukazał się w niej nieznany nam bliżej, efemeryczny tytuł prasowy „Werkwürdikkeit für den Bürger und Landmann”. To w niej ukazywały się w następnych latach liczne tytuły prasowe i urzędowe pisma. Cechą charakterystyczną tytułów była ich różnorodność tematyczna, przyciągająca szeroką klientelę. Oprócz wydawnictw urzędowych i gazet z informacjami z całego powiatu, wydawano gazety skierowane do różnych grup społecznych i zawodowych oraz do zrzeszeń. Czytelnikami prasy dzierżoniowskiej byli ludzie z całego powiatu – rolnicy, różnego rodzaju hodowcy, czy też miłośnicy rzeczy ciekawych i niezwykłych. Dzierżoniów, w skali powiatu, stał się także centrum prasy turystycznej a nawet wydawnictwa kartograficznego.

Wydawnictwa dzierżoniowskie od poł. XIX w. przedstawiały się już jako nowoczesne i w pełni przygotowane do wielonakładowego i wielkoformatowego druku bliskiego współczesnemu rozumieniu. Środowisko dzierżoniowskich wydawców i drukarzy tworzyły przede wszystkim osoby przyjezdne. Podczas wykładu przedstawione zostało 14 zakładów wydawniczo-drukarskich usytuowanych najczęściej w centrum miasta w tzw. w granicach starego muru miejskiego: wydawnictwo „Reichenbacher Tageblatt” (Rynek 18), „Adolf Hoppe” (dzisiaj nowy budynek narożny, Rynek i ul. Klasztorna), „Schlesischer Volksbote” (ul. Pocztowa 2), „Ferdinand Ludwig” (ul. Klasztorna 8), „Ernst Dürnberger” (ul. Wrocławska 27), „Rudolf Hoefer” (ul. Ząbkowicka 5, nowy budynek), „Heege & Güntzel” (Rynek 35), „Georg Samek” (Rynek 29), „Bernhard Dressler” (ul. Świdnicka 7), „Otto Hellmann” (Rynek 51), „Hermann Hold” (Rynek 19, ul. Klasztorna 6), „Otto Menke” (ul. Bohaterów Getta 6) i „Carl Janowski” (dzisiaj nowy budynek narożny, Rynek i ul. Wrocławska). Środowisko dzierżoniowskich wydawców i drukarzy było bardzo wąskie i hermetyczne i tworzyła je grupa zaledwie około dwudziestu ludzi na przestrzeni 144 lat (1801-1945). Właścicielami zostawali ludzie nierzadko poprzez koligacenie małżeństw, tak jak np. w przypadku Karla Maetschke. Mimo rozwoju innych form przekazu informacji (m.in. radiowej), liczba nakładów prasowych w latach 20. XX w. nie spadała. 

Rafał Brzeziński

Powrót do Wydarzenia 2025

W galerii wykorzystano slajdy z prezentacji dr Rafała Brzezińskiego.