Dizajn i estetyka Bauhausu

Wykład stanowi próbę przedstawienia historii Bauhausu i wpływu programu szkoły na najsłynniejsze projekty zrealizowane w jej murach.

  Bauhaus był rewolucyjną szkołą założoną w 1919 roku przez Waltera Gropiusa. Zainspirowany myślą Peter Behrensa chciał zmienić postrzeganie architektury i projektowania. Jego celem było powszechne zerwanie z bezsensowną ozdobnością, która była dotychczas ważniejsza niż funkcjonalizm. Uważał, że zarówno budynek, jak i przedmiot, będą najpiękniejsze poprzez jak najlepsze spełnianie swojej roli. We wnętrzach natomiast najważniejsze powinny być: światło, przestrzeń i powietrze. Zaś przedmioty je wypełniające winny mieć odpowiednie proporcje i nie tworzyć wizualnego chaosu.

  Gropius zdawał sobie sprawę, że narzucenie odgórnie tak nowatorskiego modelu myślenia nie będzie skuteczne. Postanowił więc zrobić to oddolnie, czyli poprzez kształcenie nowych projektantów myślących w ten sposób. Uważał, że jeżeli nauczy ludzi innego spojrzenia na świat, to oni sami go zbudują na nowo i będą modyfikować. Skompletował więc interdyscyplinarną kadrę składającą się z malarzy, architektów, filozofów, rzeźbiarzy, którym bliskie było podobne myślenie. Byli to między innymi: Johannes Itten, Gerhard Marcks, Wassily Kandinsky czy Paul Klee. Do studiowania w Bauhausie zaprosił „każdą osobę cieszącą się nieposzlakowaną opinią, niezależnie od wieku i płci”, co poskutkowało zgłoszeniem się dużej ilości kobiet. Dyrektor pragnął, aby adepci Bauhausu pracowali na zasadzie średniowiecznych cechów rzemieślniczych. Stąd też nazwa szkoły - Bauhütte to z niemieckiego strzecha budowlana, skupiająca pracowników różnych dziedzin rzemiosła budowlanego. Równie ważna była aktywność fizyczna, spotkania towarzyskie i działania poboczne, np. teatr będący także polem eksperymentowania z architekturą i, jakbyśmy dzisiaj powiedzieli, dizajnem.

  Z powodu ponownej legalizacji oddziałów SA, Gropius postanowił zmienić lokalizację na Dessau. Szkoła działała tam w latach 1925-1932 w zaprojektowanym przez dyrektora kampusie. W tym okresie wyklarował się ostateczny program uczelni. Miał on niebagatelny wpływ nie tylko na pracę samych studentów, ale na myślenie o wzornictwie przemysłowym w ogóle.

  Na pierwszym miejscu mistrzowie stawiali funkcję. Uważali, że gdy dobrze się ją określi, to forma wyjdzie naturalnie podczas procesu tworzenia. Przykładami takich prac są: szachy z instrukcją obsługi (proj. Josef Hartwig), „gnieżdżące się” stoły (proj. Marcel Breuer) czy dzbanek do parzenia herbaty z zaparzaczem (proj. Wilhelm Wagenfeld).

  Kolejną istotną kwestią był stosunek do maszyny. W przeciwieństwie do teoretyków z przełomu XIX i XX wieku Gropius uważał, że maszyna nie jest wrogiem jakościowej sztuki. Wręcz przeciwnie – jest narzędziem do jej wytwarzania. Co więcej, produkcja maszynowa powoduje obniżenie kosztów dzięki czemu wytwarzane przedmioty mogą być tańsze i łatwiej dostępne. Bauhaus współpracował m.in. z firmą Junkers. Technika była też inspiracją – Marcel Breuer zafascynowany swoim rowerem przełożył rozwiązanie gięcia metalowych rur na meblarstwo i stworzył swoje najsłynniejsze krzesła, na przykład Cesca i Wassily czy biurko S 285/1-2.

  Bauhaus stawiał na pierwszym miejscu człowieka. Projektantki tej właśnie szkoły jako pierwsze zwróciły uwagę na potrzeby dzieci, które wówczas nie były traktowane jako istotne. Frederica „Friedl” Dicker-Brandeis czy Alma Siedhoff-Buscher po raz pierwszy w historii zaprojektowały uniwersalne meble dziecięce, a także zabawki zgodne z nowoczesną pedagogiką Montessori czy Fröbela. Umieszczone zostały w modelowej willi-wystawie Haus am Horn, która również wyrasta z tego humanistycznego założenia. W willi poza funkcjonalną łazienką, przestrzenią dzienną i sypialnią zbudowana została także nowoczesna kuchnia. Jej autorka, Benita Koch-Otte, wyprzedziła tym samym o 4 lata słynny projekt kuchni frankfurckiej Margarete Schütte-Lihotzky, która zresztą nie ukrywała, że inspirowała się Haus am Horn. Innym przykładem projektowania nastawionego na człowieka są prace graficzne Herberta Bayera i jego uniwersalny krój Bauhaus zastosowany m.in. na fasadzie uczelni.

  Nowatorskie formy przedmiotów codziennego użytku to wynik stosowania zasady „zapomnieć o tym, co się wie i wymyślić wszystko na nowo”. Krzesła o konstrukcji zawieszonej i fotele na metalowych stelażach Marcela Breuera, abstrakcyjne tkaniny użytkowe Gunty Stölzl czy wielofunkcyjne szklane pojemniki do przechowywania Wilhelma Wagenfelda to tylko niektóre z przykładów. Ich forma wynika z kolejnego założenia – refleksji nad konstrukcją. Co więcej, projektanci nie chcieli jej ukrywać, wręcz odwrotnie – uważali ją estetyczną wartość dodaną. Przykładami mogą być: otwarty regał projektu Josefa Albersa czy lampa WA24 Wilhelma Wagenfelda.

  Gropius ustąpił z funkcji dyrektora w 1928 roku. Na swojego następcę mianuje doświadczonego architekta, Hannesa Meyera. Meyer nie krył się z lewicującymi poglądami, których nauczał także studentów. Stąd po dojściu NSDAP do władzy w 1930 roku sam ustępuje z urzędu. Dyrektorem zostaje Ludwig Mies van der Rohe, który przenosi w 1932 roku Bauhaus do Berlina do wynajętego i opłacanego przez siebie budynku. Studenci zajmują się już tylko architekturą.

  Historia szkoły kończy się w kwietniu 1933 roku. Wówczas do placówki wkraczają naziści, wyprowadzają studentów i kadrę. Władze zamykają szkołę z powodu szerzenia treści „bolszewickich” i „zdegenerowanych”. Chociaż funkcjonowanie szkoły zostaje brutalnie przerwane, to ich idee projektowania i wzory możemy widzieć w przedmiotach codziennego użytku do dziś.

Patrycja Mazurek

Źródła ilustracji:

https://en.wikipedia.org/wiki/Bauhaus#/media/File:6265_Dessau.JPG

https://en.wikipedia.org/wiki/Bauhaus#/media/File:WalterGropius-1919.jpg

https://de.wikipedia.org/wiki/Bauhaus#/media/Datei:Marianne_brandt_per_bauhaus,_servito_da_the,_in_argento_ed_ebano,_1924_(prodotto_entro_il_1929)_01.jpg

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bauhaus_3_Chair.jpg

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Werkstattfl%C3%BCgel_des_Bauhaus_Dessau.jpg

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Thonet_MAK_Vienna_2020_14a.jpg

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dd/Haus_am_Horn_04.JPG

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Marcel_breuer_con_stoffe_di_gunta_st%C3%B6lzl,_sedia,_1922_02.JPG

https://en.wikipedia.org/wiki/Wilhelm_Wagenfeld#/media/File:Wilhelm_wagenfeld,_contenitori_kubus-geschirr,_in_vetro,_1938.jpg

https://www.facebook.com/KlassikStiftungWeimar/posts/am-4-januar-1899-wurde-alma-siedhoff-buscher-geboren-sie-geh%C3%B6rte-zu-den-pr%C3%A4gende/1603058216407747/?locale=th_TH

https://en.wikipedia.org/wiki/Barcelona_chair#/media/File:Mies-Barcelona-Chair-and-Ottoman.jpg

Powrót do Wydarzenia 2024