Bona Sforza - kobieta renesansu

  Bohaterką naszego spotkania w dniu 23.11.2023 r. była najsłynniejsza  w polskiej historii Włoszka,  najbogatsza, najbardziej wpływowa i najbardziej znienawidzona królowa Polski – Bona Sforza d' Aragona, księżna Bari i Rosano (1494 - 1557).

  Bona Sforza wywodziła się z jednego ze znamienitszych rodów włoskich. Mając niespełna dwadzieścia lat odebrała bardzo staranne wykształcenie. Posiadła wiedzę z zakresu historii, prawa, administracji i teologii. Biegle władała łaciną i językiem hiszpańskim.
Królową Polski została w 1518 roku i od początku swojego pobytu w Polsce starała się zdobyć silną pozycję polityczną.  Była postacią kontrowersyjną. Miała zagorzałych zwolenników i zaciekłych wrogów. Pierwsi cenili ją za mądrość,  przenikliwość i dalekowzroczność. Drudzy zarzucali jej zuchwałość, podstępność, żądzę władzy i nadmierne mieszanie się do spraw  publicznych, a to nie mieściło się w polskiej obyczajowości i mentalności ówczesnych możnych. Uchodziła za osobę bezwzględną i okrutną a nawet posuwająca się do czynów zbrodniczych.  

  Królowa Bona kierowała się zasadą, że jedną z najważniejszych rzeczy potrzebnych do skutecznej realizacji planów politycznych i silnej władzy królewskiej było wzmocnienie dynastii i zgromadzenie  jak największego majątku w celu zapewnienia Jagiellonom niezależności finansowej. Tym wartościom Bona poświęciła siebie i swoje życie.
  Realizując swoje ambicje doprowadziła do koronacji małoletniego Zygmunta Augusta w trybie vivente rege czyli jeszcze za życia aktualnego króla Zygmunta Starego. W historii Polski była to jedyna taka elekcja.  Dzięki mądremu zarządzaniu dobrami otrzymanymi od męża  dorobiła się  fortuny, skupiając w swych rękach olbrzymie  majątki ziemskie we wszystkich częściach państwa. Z myślą o swojej nowej ojczyźnie rozbudowywała miasta, budowała twierdze warowne, przeprowadzała reformy podatkowe i rolne. Inicjowała budowę dróg, mostów, młynów, tartaków itp. Była także protektorką pisarzy i uczonych oraz mecenasem młodzieży polskiej uczącej się na studiach zagranicznych.

  Na arenie międzynarodowej królowa dążyła do przywrócenia Rzeczpospolitej mocarstwowej pozycji w Europie. Jej celem było osłabienie Habsburgów i Hohenzollernów, oparcie polityki na sojuszu z Francją oraz unikanie konfliktów z Turcją.  
Kres politycznego znaczenia Bony nastąpił wraz ze śmiercią Zygmunta I Starego. Królowa, mocno skonfliktowana z synem z powodu jego małżeństwa z Barbarą Radziwiłłówną, przeniosła się najpierw na Mazowsze a po ośmiu latach wróciła do rodzinnego Bari w południowych Włoszech. Pozostawiła po sobie doskonale zagospodarowane i przynoszące ogromne dochody dobra królewskie.
Zmarła osamotniona, zdradzona przez otoczenie i otruta  przez zaufanego dworzanina Jana Wawrzyńca Pappacodę, który okazał się habsburskim agentem.

 Tę niezwykle wciągającą historię prekursorki nowoczesnego myślenia, która przez ponad 30 lat dominowała na scenie królestwa Jagiellonów, walcząc o umocnienie pozycji Polski w Europie i sprzyjając rozkwitowi kultury renesansu, przedstawił nam p. Romuald Wojciechowski.

A my śmiało możemy rzec, że Bona Sforza była nie tylko najbogatszą ale też najbardziej przedsiębiorczą kobietą w historii Rzeczypospolitej.

Lucyna Bajsarowicz

Powrót do Wydarzenia 2023