"Ród  z zamku jastrzębia - Habsburgowie"

  Ród Habsburgów w swoim życiu kierował się dewizą "Cały świat poddany Austrii" ,"Niech inni toczą wojny ty Austrio żeń się". Na historyczną podróż 23 lutego zabrał nas Pan profesor Romuald Wojciechowski. Przybliżył nam kilka postaci potężnej dynastii Habsburgów. Habsburgowie to dynastia niemiecka rządząca m.in Austrią, Czechami, Węgrami, Chorwacją i Hiszpanią. Dynastia Habsburgów należała do najważniejszych i najpotężniejszych w dziejach Europy. To potomkowie Gutrama Bogatego z Alzacji (X wiek),  zapoczątkowali tę dynastię osiedlając się w Szwajcarii północnej i tytułując się grafami z Habsburga. Dzięki zręcznej polityce obejmowali posiadłości w Austrii i Styrii, które od XIII wieku stały się ich rodową siedzibą. To wnuk Gutrama ze swoim krewnym biskupem Strasburga i przyjacielem cesarza Henryka II wybudowali twierdzę w centrum rodzinnych włości w dzisiejszej północnej Szwajcarii. Nazwali ją Jastrzębi Gród. Wprawdzie gród nie doczekał się obiecanych umocnień, ale przez kolejny wiek Habsburgowie powiększali posiadłości na pograniczu Szwajcarii, Francji i Niemiec, budowali zamki, miasta i klasztory. Kontrolowali również szlaki komunikacyjne w Alpach.

  Jedną z ciekawych postaci rodu Habsburgów był Franciszek Józef I.  W latach 1848-1916 był cesarzem Austrii, królem Węgier, Czech i Chorwacji. Jego panowanie przyniosło Austrii prawie pół wieku pokoju. Za jego panowania Wiedeń został przebudowany, stając się europejską metropolią. Następcą cesarza Franciszka był syn jego młodszego brata Ferdynanda Karol I. Po tragicznej śmierci Ojca w 1914 roku Karol stał się następcą tronu. Lata wojny spędził jako dowódca sztabowy na froncie I wojny światowej. Cesarz Franciszek Józef był bardzo zadowolony z perspektywy objęcia tronu przez Karola, który przypominał go fizycznie jak również ze względu na poglądy.   

  Karol I koronowany w 1916 roku po śmierci cesarza jako władca podejmował nieskutecznie działania na rzecz zakończenia wojny i ocalenia monarchii austro-węgierskiej. Wszystkie podejmowane wysiłki spełzły na niczym i los Austrii został związany z losem cesarstwa niemieckiego. W listopadzie 1918 ogłosił, że rezygnuje z udziału w rządach, opuścił stolicę i udał się do prywatnej posiadłości Habsburgów, która znajdowała się niedaleko granicy.  Tak naprawdę  nigdy nie abdykował więc starał się o powrót do władzy, wciąż uważał się za władcę. Próby jednak niezmiennie nie udawały się. Ostatecznie zmarł na wygnaniu na wyspie Madera na zapalenie płuc. Chorował na gruźlicę a wilgotny klimat wyspy i złe warunki  pogłębiły chorobę i doprowadziły do śmierci.  Zmarł w 1922 r. w wieku 35 lat.

  Otto był najstarszym synem ostatniego władcy Austro-Węgier Karola. W roku 1935  ukończył nauki polityczne na Katolickim Uniwersytecie w Leuven. Po śmierci ojca uważał siebie za prawowitego cesarza Austrii. W lutym 1938 roku zaproponował swoją kandydaturę na stanowisko kanclerza Austrii ale po wystawieniu za nim listu gończego przez Hitlera wraz z rodziną uciekł z Belgii do Paryża a następnie opuścił Europę i cztery lata spędził w Waszyngtonie. Aby wrócić do Austrii musiał zrzec się roszczeń do tronu, nigdy jednak nie zrzekł się praw a organizacje monarchistyczne wciąż uważały go za potencjalnego monarchę. Jako działacz europejskich organizacji  był zwolennikiem szerokiej Unii Europejskiej. W latach 1979-1999 zasiadał w Parlamencie Europejskim. Zmarł w 2011 r. został pochowany w Krypcie cesarskiej Kościoła Kapucynów.

  Rudolf I zostaje koronowany w Akwizgranie na króla Niemiec w 1273 roku. To pierwszy krok do zdobycia korony cesarskiej. Habsburgowie stają się jedną z najpotężniejszych dynastii. To przykład świetnej kariery o skali światowej. Uważali bowiem, że są władcami namaszczonymi przez Boga. Rudolf I to cesarz legenda, gdy podczas koronacji zabrakło berła, zdjął ze ściany krucyfiks i posłużył się nim podczas ceremonii. Inna opowieść głosi, że pewnego razu napotkał duchownego idącego pieszo z najświętszym sakramentem, widząc to oddał mu swojego konia. Historię tę powtarzano później jako dowód, że Habsburgowie zawsze służyli kościołowi.

  Czy Habsburgowie rządzili w Polsce? Okazuje się, że grę o tron przegrywali o przysłowiowy włos. Niektórzy historycy uważają, że gdyby to się udało Rzeczpospolita  stałaby się ważnym elementem całego bloku państw habsburskich. W Krakowie do dzisiaj wspomina się panowanie Habsburgów w Galicji i wciąż szanuje pamiątki związane z panowaniem Franciszka. 

  Zygmunt August urodzony w Krakowie w 1520 roku, po zaręczynach w dzieciństwie (księżniczka miała siedem lat a Zygmunt był od niej pięć lat starszy) zawarł związek małżeński z siedemnastoletnią Elżbietą Habsburżanką, córką Ferdynanda I. Małżeństwo nie było jednak udane, młoda królowa była mało błyskotliwa i szybko okazało się że jest chora na epilepsję, wkrótce zmarła. Wielką miłością Zygmunta była Barbara Radziwiłłówna z którą miał romans jeszcze za życia Elżbiety, doszło do potajemnego małżeństwa. Związek ten został uznany jako mezalians ale mimo to Barbara została koronowana na królową Polski w 1550 roku, w następnym roku zmarła. Król Zygmunt  jednak na dobre związał się z potężnymi wówczas Habsburgami i w roku 1553 ponownie zawarł małżeństwo z Habsburżanką tym razem z Katarzyną młodszą siostrą Elżbiety. Katarzyna również była epileptyczką i kolejne małżeństwo było nieudane.  Dzięki temu sojuszowi zyskał poparcie cesarza.  

  Karol V to kolejny władca Habsburski, urodził się w Niderlandach w 1500 roku wychowywał się pod opieką ciotki Małgorzaty. Był wielojęzyczny, znał język francuski, flamandzki, hiszpański,  niemiecki i włoski. Słynne było jego powiedzenie: "Mówię po hiszpańsku do Boga, po włosku do kobiet, po francusku do mężczyzn, a po niemiecku do mojego konia" Kiedy w roku 1515 zakończyła się regencja jego ciotki objął bezpośrednie rządy w Niderlandach. Niderlandy zajmowały ważne miejsce w polityce Karola, oprócz względów sentymentalnych (tu się wychował) były doskonale prosperującym centrum przemysłu i handlu. Karolowi przypisuje się też powstanie królestwa Hiszpanii kiedy w 1516 roku został królem Kastylii i Leónu oraz królem Aragonii. Panowanie Karola to również okres największego rozwoju hiszpańskiego kolonializmu. Konkwistadorzy Herman Cortes podbił państwo Azteków w Ameryce Środkowej, Francisco Pizarro podbił królestwo Inków w Andach a w efekcie innych mniejszych wypraw hiszpańskie imperium objęło swym zasięgiem od Kalifornii na północy do Chile i Argentyny. Rządzenie tak rozległym imperium było niezwykle wyczerpujące i w roku 1556 Karol abdykował i zamieszkał w klasztorze. Zmarł w 1558 roku pochowano go pod ołtarzem kościoła klasztornego, połowę ciała wewnątrz, drugą na zewnątrz ołtarza, w taki sposób, żeby ksiądz odprawiający mszę stał na piersi i głowie zmarłego. 

  Rudolf II  to kolejny władca z rodu Habsburgów, urodził się w 1552 roku był synem cesarza Maksymiliana II i Marii córki Karola V. Walczył z Turkami, pertraktował z królem Polskim Zygmuntem III Wazą w sprawie przekazania korony polskiej Habsburgom. Rudolf II nie był entuzjastą kościoła katolickiego, jednak sprzeciwiał się reformacji, niechętnym okiem patrzył na samowolę książąt niemieckich. Po wybuchu zamieszek religijnych i utworzeniu Unii Ewangelickiej w obawie przed utratą władzy wydał akty gwarantujące swobody wyznaniowe protestantom w Czechach i na Śląsku. Przyznawały one wolność kultu religijnego. Nie przestrzegał  jednak tych aktów czym przyczynił się do wojny trzydziestoletniej. Rudolf II był slaby psychicznie, dręczyły go częste stany lękowe oraz obsesje, ulegał wpływom filozofii hermetycznej oraz innym wpływom okultystycznym i kabalistycznym. Jego praski dwór stał się oazą dla czarowników i alchemików, stracił kontrolę nad państwem i członkowie rodziny Habsburgów zdecydowali o przekazaniu władzy bratu Rudolfa Maciejowi.                                         
  Habsburgowie dzięki zręcznej polityce z niewiele znaczącego  rodu hrabiowskiego awansowali do pierwszej ligi europejskiej aranżując układy dynastyczne wydając Habsburżanki za władców sąsiednich krajów. Stało się to ich ulubionym sposobem uprawiania polityki. W XVII wieku wygasła hiszpańska linia Habsburgów a w 1740 męska część linii austriackiej. Jednak ostatni jej władca  Karol VI wydał  tzw. sankcję pragmatyczną, na mocy której tron odziedziczyła jego córka. 

  Maria Teresa razem z mężem Franciszkiem I Lotaryńskim zapoczątkowała dynastię habsbursko-lotaryńską. Na początku swojego panowania odsunęła od rządów starych dostojników ojca, którzy pamiętali jeszcze rządy cesarza Leopolda I. Ich miejsce zajęło grono utalentowanych reformatorów. Maria Teresa była bardzo religijna i miała poglądy konserwatywne. Prowadziła realistyczną politykę kościelną. Wprawdzie opodatkowała duchowieństwo ale udało jej się utrzymać dobre stosunki z Rzymem. Działalność oświatowo-kulturalna władz wiedeńskich zyskała sobie miano "katolickiego oświecenia”. Mieli szesnaścioro  dzieci, w tym jedenaście córek z których każda otrzymała na pierwsze imię Maria. Maria Teresa wraz z mężem Franciszkiem a później z synem Józefem II Habsburgiem prowadziła rządy w duchu oświeceniowego absolutyzmu. Dzięki reformom sadownictwa, oświaty, armii i finansów Austria stała się mocarstwem a Wiedeń drugim po Paryżu ośrodkiem sztuki, kultury oraz życia towarzyskiego w Europie. Na cześć Marii Teresy wyemitowano najsłynniejszą srebrną monetę, emitowaną od 1741 do dziś.
 
Irena Kowal