Skandynawski dizajn
Wykład rozpoczęła analiza źródeł powszechnie znanych cech skandynawskiego dizajnu takich jak: minimalizm, prostota, jasne światło, naturalne materiały i obecność roślin doniczkowych. Zamiłowanie do tego typu wyglądu wnętrz ma swoje korzenie już w wieku XIX m.in. w duńskiej filozofii życiowej zwanej hygge. Na zamiłowanie do prostoty i naturalnych materiałów największy wpływ miała działalność Artura Hazeliusa, który założył w Sztokholmie pierwszy w historii skansen oraz Muzeum Nordyckie oraz Elen Key – twórczyni przełomowej pracy „Piękno dla wszystkich” wyrastającej z przekonania, że otaczanie się pięknymi rzeczami tworzy dobrych obywateli. Oboje upatrywali w wiejskim społeczeństwie Północy i ich tradycjach nieskalanego industrializacją bastionu dawnych wartości (także budowlanych), których przeminięcia tak bardzo się obawiali. Stąd ich intensywna działalność propagatorska m.in. w Instytucie Robotniczym, gdzie klasie robotniczej organizowali wykłady i spotkania, aby byli świadomi swojego dziedzictwa i mogli o nie dbać. Key doradzała również jak tanim kosztem stworzyć wnętrze, w którym każdy będzie się czuł dobrze. Świadoma tego, że nie każdego będzie stać na przedmioty wykonane odręcznie postulowała zatrudnianie przez fabryki projektantów i rzemieślników. Głęboko wierzyła, że szczęśliwy obywatel to dobry obywatel.
Podobnie myśleli Carl i Karin Larssonowie – małżeństwo artystów, którzy swój dom Lilla Hyttnäs przekształcili w przykład tego, jak można łączyć stare z nowym, ale przede wszystkim dając do zrozumienia, że we wnętrzu najważniejsi są ludzie i atmosfera, którą tworzą. Aby rozpowszechnić swoje pomysły i zainspirować ziomków do majsterkowania, Carl Larsson wydał serię akwareli „Ett hem” („W domu”, 1899), która była szeroko rozpowszechniana w całej Europie. Współcześni badacze porównują to działanie do katalogów Ikei, która, notabene, przyznaje się do wzorowania na działalności Larssonów.
Powyższe elementy budzą słuszne skojarzenia z doktryną socjaldemokratyczną. Koncepcja Domu Ludu, czyli wizja społeczeństwa demokratycznego, w którym nie ma nikogo objętego specjalnymi przywilejami i gdzie każdy zasługuje na dobre życie stoi u podstaw projektowania demokratycznego będącego niemal synonimem skandynawskiego dizajnu. Aby ułatwić klasie robotniczej życie, powstają instytucje odpowiedzialne za podwyższanie jakości produkowanych przemysłowo przedmiotów, np. Instytut Badań nad Gospodarstwami Domowymi, którego działalność możemy obejrzeć w filmie „Kuchenne opowieści” (2003).
W trzeciej części wykładu zostały zaprezentowane sylwetki oraz dzieła słynnych skandynawskich oraz fińskich projektantów. Ze Szwecji: Estrid Ericson oraz Josef Frank, czyli firma Svenskt Tenn (projekty tkanin oraz mebli); Greta Magnusson-Grossman (m.in. lampa Kobra i Konik polny) oraz Stig Lindberg (ceramik, autor wzoru tkaniny Fruktlåda oraz popularnego na północy Europy serwisu Ribb).
Danię reprezentowali: Poul Heningsen – autor innowacyjnego systemu PH-lamp niwelującego efekt tzw. olśnienia (lampa Paryska, Karczoch i inne); Arne Jacobsen – architekt, twórca mebli (m.in. krzesło Mrówka i Jajo) oraz innych przedmiotów codziennego użytku; Verner Panton – twórca przełomowego krzesła Panton wykonanego z jednego kawałka plastiku oraz Gertrud Vasegaard – autorka popularnego w całym kraju serwisu do herbaty dla firmy Bing & Grøndahl.
Norwegia to twórczość Jac Jacobsena – inżyniera i projektanta, który udoskonalił brytyjską wersję lampy na ruchomym ramieniu. Jej najsłynniejszy wariant, czyli Luxo-L wystąpił nawet w filmie Pixar pt. „Luxo Jr.”, a sama lampa stała się symbolem wytwórni. Kolejny artysta, Tias Eckhoff specjalizował się w tworzeniu sztućców, na których wzorowała się sama IKEA.
Fiński dizajn to przede wszystkim Alvar i Aino Aalto. Ich słynny wazon Savoy oraz fotel ogrodowy to znane wszystkim miłośnikom dizajnu obiekty, a seria naczyń Aino Bölgeblick tworzona jest do dzisiaj przez firmę Iittala. Kolejną i jedyną notowaną na giełdzie papierów wartościowych firmą jest Marimekko ze swoim kwiatowym motywem Unikko zaprojektowanym przez Maiję Isolę, a który stał jednym z symboli tego kraju. Nie można zapomnieć również o Eero Sarinenie. Chociaż większość życia spędził w USA i zajmował się przede wszystkim architekturą, to jego meble (m.in. Krzesło konferencyjne, Tulipan) pokazywały za oceanem północnoeuropejską prostotę i uniwersalność, a o ich popularności świadczy choćby obecność w wielu filmach (m.in. w „Mechanicznej pomarańczy” Stanleya Kubricka).
Prezentację zakończyła refleksja na temat inspiracji jakie firma IKEA czerpie z prac powyższych twórców.
Patrycja Mazurek
Źródła fotografii:
1. Muzeum Nordyckie w Sztokholmie. Galeria poświęcona historii lamp:
https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Nordiska_museet#/media/File:20180623_Nordiska_6706_(48411140501).jpg
2. Carl Larrson, "Przytulny kącik":
https://commons.wikimedia.org/wiki/Ett_hem#/media/File:Cosy_Corner._From_A_Home_(26_watercolours)_(Carl_Larsson)_-_Nationalmuseum_-_24210.tif
3. Josef Frank, projekt tkaniny "Nippon":
https://www.svenskttenn.com/lu/en/range/textile/fabric/textile-nippon/100694/
4. Poul Heningsen, lampa "Karczoch" w systemie PH:
https://www.1stdibs.com/designs/artichoke-lamp/
5. Arne Jacobsen, krzesło "Mrówka"
https://en.wikipedia.org/wiki/Ant_(chair)#/media/File:Design_Museum_Danmark_-_Ant_chair.jpg
6. Verner Panton, fotel "Panton":
https://www.arredatutto.com/pl/umeblowanie/krzesla-i-stolki/krzesla/vitra-panton-classic-chair-by-verner-panton-p-89943.html
7. Jac Jacobsen, lampka "Luxo L-4":
https://www.vntg.com/141273/architect-desk-lamp-l-4-by-jac-jacobsen-for-luxo-norway/
8. Alvar i Aino Aalto, wazon "Savoy":
https://www.connox.co.uk/categories/decoration/decoration-vases/aalto-vase-savoy.html
9. Maija Isola, wzór "Unikko " dla firmy Marimekko:
https://www.marimekko.com/com_en/maripedia/patterns/unikko
Powrót do Wydarzenia 2022
