Grzeczność

Grzeczność nie jest nauką łatwą ani małą

Podczas wygłoszonego 27 stycznia przez Jadwigę Stępień wykładu „Grzeczność nie jest nauką łatwą ani małą” mogliśmy się przekonać, że grzeczność niejedno ma imię, bo to i uprzejmy stosunek do innych, i dobre zachowanie, i słowa oraz gesty będące oznaką dobrego wychowania, i przysługa wyświadczona komuś, a także posłuszność.

Słowem „grzeczny”, pochodzącym od staropolskiego „k rzeczy” (do rzeczy, odpowiedni, zdatny do czegoś), można było określić nie tylko człowieka, ale i przedmiot. Grzeczność dyktowała wygląd i obyczaje, narzucała też etykietę językową. Pomagała dostosować mowę i uczynki do osób, miejsca, czasu i okoliczności. Podczas wykładu poznaliśmy grzeczne ubiory i uczty przedstawione przez Jędrzeja Kitowicza w „Opisie obyczajów za panowania Augusta III” i niekoniecznie grzeczne dla innych zachowanie bohaterki XVIII-wiecznej satyry „Żona modna” Ignacego Krasickiego, przypomnieliśmy sobie, co mówili o grzeczności Sędzia i Podkomorzy z „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza, i dowiedzieliśmy się, jak w czasach Karoliny Nakwaskiej – autorki „Dworu wiejskiego”, wydanego w roku 1844 – wyglądały grzeczne wizyty i jakie powinny być grzeczne podarunki.

Wesołość słuchaczy wzbudziły wskazówki co do grzecznego zachowania zamieszczone w poradniku Ignacego Piotra Legatowicza pt. „Dawna przodków naszych obyczajność, to jest ustawy obyczajności, przyzwoitości, przystojności i grzeczności”, wydanym w roku 1859. Autor podzielił je na 13 rozdziałów:

O wstawaniu ze snu i ubieraniu się;
O odzieży i strojach, oraz o ochędóstwie w ogólności;
O sprawowaniu się podczas modlitwy w domu i w kościele, oraz o pobożnem sprawowaniu się w ogólności;
O sprawowaniu się w towarzystwie;
O uszanowaniu dla sędziwych i w ogólności starszych;
O sprawowaniu się podczas przechadzki;
O sprawowaniu się przy jedzeniu,
O obejściu się z gośćmi w domu własnym;
O postępowaniu z sąsiadami;
O malarstwie, architekturze, poezji, tańcach, miłostkach i o obejściu się przy grze w karty;
O sprawowaniu się z ludźmi w rozmaitych przygodach życia.

Wiele z tych dziewiętnastowiecznych rad nie straciło aktualności, bo bez względu na czas, w którym żyjemy, wciąż obcujemy z innymi ludźmi i wciąż musimy dostosowywać swoje zachowanie do okoliczności, w jakich się znajdujemy. Wykład przekonał wszystkich, że grzeczność rzeczywiście „nie jest nauką łatwą ani małą” i że podczas godzinnego wykładu nie da się o niej powiedzieć wszystkiego.

Powrót do Wydarzenia 2022