Historia szopek krakowskich
Konstruktorzy-budowniczy szopek są na całym świecie, ale szopkarze SZOPKI KRAKOWSKIEJ są wyjątkowi i dlatego w 2018 roku SZOPKARSTWO KRAKOWSKIE jako pierwszy polski wpis trafiło na Reprezentatywną Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO. W imieniu polskiej delegacji w Port Louis na Mauritiusie osiągnięcia polskiego szopkarstwa przedstawiła kilkunastoletnia Emilia Krawczyk - prawnuczka nestora szopkarstwa Mariana Dłużniewskiego, którego wielką, ale małą (tzn. o wysokości poniżej 70 cm) szopkę można jeszcze do 31 stycznia podziwiać w Muzeum Miejskim w Dzierżoniowie.
Lekcję muzealną 22 stycznia b.r. poświęciłam ludziom, którzy przyczynili się do tego, że szopkarstwo krakowskie przetrwało mimo wielu zawirowań historii.
Przedstawiłam postać Michała Ezenekiera, którego szopka z końca XIX wieku jest kanonem dla szopkarstwa krakowskiego oraz rodzinę ojca i synów Estreicherów, dzięki którym ta szopka została zachowana a tradycje krakowskie spisane („Szopka krakowska” 1904 rok).
Na fragmencie filmu „Szopka krakowska” uczestnicy spotkania mogli obejrzeć warsztat pracy szopkarza Macieja Moszewa. Jednym z jego najważniejszych dokonań jest konstrukcja wielkiego widowiska szopki krakowskiej, które zostało zaprezentowane w specjalnym namiocie przed Hotel de Ville - siedzibą mera Paryża. Szopka ta ma wysokość 3 metrów i zajmuje powierzchnię 60 metrów kwadratowych, występuje w niej 140 lalek. Które odgrywają 11-minutowy spektakl do tekstów Agnieszki Osieckiej z muzyką Zygmunta Koniecznego w wykonaniu Anny Szałapak. Szopka ta była prezentowana w kilku państwach i obecnie znajduje się w Betlejem.
Aby utrzymać tradycję szopkarstwa od 1937 roku do dzisiaj (z przerwą 1939-1944) organizowane są konkursy. Każdego roku (przez wiele lat był to 22 grudnia) w pierwszy czwartek grudnia szopkarze od wieku przedszkolnego do nieograniczonego przynoszą swoje szopki pod pomnik Adama Mickiewicza.
Dużo czasu poświęciłam cechom szopki konkursowej oraz kryteriom przyjętym przez członków jury konkursu, ponieważ dzięki ich rzetelności w podejściu do tradycji szopkarstwo krakowskie nie ulega modom, ale ukazuje się w coraz doskonalszej postaci.
Przedstawiłam także zdjęcia i komentarz do najwyższej szopki w historii konkursów (praca rodziny Markowskich), która otrzymała I nagrodę Konkursu Szopek Krakowskich w 2010. Kurator wystawy stwierdził wtedy, że "zapiera dech w piersi, taka szopka zdarza się raz na 100 lat". Mierzy 501 cm wysokości, 275 cm szerokości i 111 cm głębokości. Podświetlonych jest w niej 108 witraży oraz 80 innych okienek. W roku 2015/2016 była wystawiona w katedrze Notre-Dame w Paryżu, obejrzało ją ponad 2 miliony turystów.
Pokazałam także (oczywiście na amatorskich zdjęciach wykonanych przeze mnie na wystawie pokonkursowej) szopki miniaturowe z konkursu z 2019 roku.
Uczestnicy spotkania mieli możliwość poznać krótkie informacje o szopkarzach oraz uzupełnienia do informacji zawartych na opisach szopek znajdujących się obecnie w Muzeum Miejskim w Dzierżoniowie.
Spotkanie zakończyłam (wzruszającym, dla mnie bardzo i mam wrażenie, że dla wielu obecnych) „spotkaniem” z Anną Szałapak (odeszła do lepszego świata w 2017) słuchając w jej wykonaniu utworu „Grajmy Panu”.
„Biały Anioł Piwnicy pod Baranami” była z wykształcenia etnografem, pracownikiem Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, członkiem komisji konkursowej i kustoszem wielu wystaw szopek krakowskich oraz głównym źródłem informacji do lekcji muzealnej „Historia szopek krakowskich”.
Spotkanie zakończyłam cytatem zamieszczonym w pracy Pani Anny Szałapak z 2012 roku.
„Szopka jest ludzkim listem do Boga,
komentarzem do jego dzieła,
próbą metaforycznego opowiedzenia mu
kim jesteśmy (…), jak widzimy świat.”
Olga Tokarczuk 2012 r.
Źródła:
1. Anna Szałapak (1952-2017) „Szopka krakowska jako zjawisko folkloru krakowskiego na tle szopki europejskiej. Studium historyczno-etnograficzne”, Biblioteka Krzysztoforska nr 4, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa 2012.
2. Fotografie twórców szopek: https://opowiedzmimiasto.mhk.pl/osoby/
Filmy:
3. Muzeum Historyczne Miasta Krakowa - Szopka krakowska film krótkometrażowy.
4. https://www.youtube.com/watch?v=MAp3Ia2eAwo – Anna Szałapak „Grajmy Panu”.
Zdjęcia:
5. Wystawa pokonkursowa w Celestacie w Krakowie zdjęcia (bardzo amatorskie) Danuta Szeliga
6. Wystawa szopek krakowskich w Muzeum Miejskim w Dzierżoniowie, zdjęcia Danuta Szeliga.
Danuta Szeliga
