Krystyna Skarbek –Bohaterka czy zdrajczyni?

Krystyna Skarbek, Krystyna Giżycka, Mucha, Krystyna Andrzejewska, Christine Granville, Pauline Armand. Polka, która z potrzeby działania na rzecz swojej Ojczyzny przyjęła służbę u „Jego królewskiej mości”. Agentka brytyjskiej tajnej służby Kierownictwa Operacji Specjalnych (SOE), wywiadowca Secret Intelligence Service (SIS).
Na początku 1940 roku została skierowana na Węgry skąd wielokrotnie odbyła podróż do okupowanej Polski konspiracyjnym szlakiem przez Słowację jako tatrzańska kurierka. Z Andrzejem Kowerskim i Włodzimierzem Ledóchowskim (kurierem ZWZ) zajmowali się m.in. organizowaniem ucieczek Polaków internowanych w węgierskich obozach. Zbierali również informacje wywiadowcze, które według źródeł brytyjskich pomogły m.in. Churchillowi w uściśleniu przewidywanego terminu niemieckiej inwazji na ZSRR, aczkolwiek Brytyjczycy posiadali też informacje z innych źródeł, przede wszystkim z „Ultry”, co ujawniono wiele lat po wojnie. W czasie jednej z wypraw z Polski na Węgry Andrzej Kowerski z Krystyną Skarbek transportowali części prototypu polskiego działa przeciwczołgowego.  W 1940 roku zorganizowali przerzucenie około 5 tysięcy żołnierzy z obozów internowania, byli wśród nich, miedzy innymi, piloci polscy i czescy, którzy później brali udział w „Bitwie o Anglię”.
Z powodu współpracy z „Muszkieterami” i brawurowym akcjom, które ratowały ją i jej współpracowników z wielu opresji, była podejrzewana o współpracę z Niemcami przez ZWZ i później powstałą Armię Krajową.
Kolejnym przystankiem na drodze Krystyny Skarbek i Andrzeja Kowerskiego były Bałkany, które wobec zbliżającej się groźby przystąpienia Grecji i Jugosławii do współpracy z Hitlerem stały się ważnym punktem na mapie brytyjskiego wywiadu. Oboje brali udział także w działaniach spiskowych, których skutkiem było obalenie ówczesnego rządu jugosłowiańskiego oraz abdykacji regenta księcia Pawła na rzecz króla Piotra III. (Kilka dni z życia Krystyny w tym okresie opisuje Vincent Sewerski  w niedawno wydanej powieści „Christin. Powieść o Krystynie Skarbek”.  Wkrótce jednak Niemcy zajęli i ten kraj, para musiała więc uciekać do Turcji. Tam otrzymali rozkaz stawienia się w ambasadzie brytyjskiej w Kairze.
W Egipcie okazało się, że Anglicy nie są zainteresowani dalszą współpracą. Wynikało to z nacisków polskiego rządu, który uważał Skarbek za niemiecką agentkę. Jednak SOE na tyle ją ceniło, by nadal wbrew woli Polaków wypłacać jej żołd. Mimo to lata 1942-43 charakteryzowały się znikomą aktywnością Skarbek z powodu licznych podejrzeń. W tym czasie odwiedziła Palestynę, gdzie nawiązała kontakty z ruchem oporu.
Do czynnej służby powróciła w roku 1943. W sierpniu została wysłana na szkolenie w obozie Ramat David, niedaleko izraelskiej Hajfy. Razem z Kowerskim przeszła tam kursy spadochronowe oraz kurs radiotelegrafistki. W lipcu 1944 r. została zrzucona na płaskowyżu Vercors w południowo-wschodniej Francji. W czasie trwania tej misji przyjęła także nową tożsamość - Pauline Armand. Jako kurierka siatki szpiegowskiej „Jockey” przemieszczała się pomiędzy poszczególnymi grupami, by przygotowywać i nadzorować akcje. Siatką tą dowodził brytyjski szpieg Francis Cammaerts. Pauline brała udział w atakach partyzantów na mosty oraz niemieckie składy amunicji. Wizytowała także terenowe siatki agentów, planując z nimi dalsze działania. W tym czasie Gestapo wyznaczyło dużą sumę pieniędzy za jej schwytanie – żywej lub martwej. Krystyna jednak nie zamierzała dać się złapać. Wręcz przeciwnie - od momentu, kiedy dowiedziała się o wyznaczeniu nagrody za jej głowę, wykazywała się jeszcze większą odwagą a wręcz brawurą. Dowiodła tego, gdy Cammaerts wraz z dwoma innymi szpiegami zostali aresztowani przez Niemców. To właśnie Krystyna postanowiła ich uwolnić, gdy kierownictwo zgrupowania uznało, iż próba odbicia więźniów nie ma szans powodzenia. Kilka godzin przed ich egzekucją pojawiła się w więzieniu Gestapo w Digne. Pewna siebie weszła do gabinetu oficera SS - Belga Maxa Waema - informując go, że jest brytyjską agentką a także siostrzenicą marszałka Montgomery’ego. Zagroziła zemstą na nim i całym personelu więzienia, jeśli natychmiast nie uwolnią zatrzymanych. Jednocześnie przedstawiła się jako jedyna, która jest w stanie zapewnić mu bezpieczeństwo, gdyż alianci szykują się właśnie do ataku na jego siedzibę. Jako rekompensatę za stratę więźniów obiecała także dwa miliony funtów łapówki. Zdezorientowany i zaskoczony Niemiec  się zgodził. Zgodnie z umową następnego dnia Krystyna wróciła do niego z pieniędzmi, które Brytyjczycy zrzucili jej na spadochronie   "Skoro prosi, to pewnie są jej potrzebne!". Więźniowie odzyskali wolność a informacja o ich uwolnieniu odbiła się szerokim echem pośród jej współpracowników. Nawet radio BBC po kilku godzinach nadało specjalny komunikat: „Félicitations à Pauline„ (”Gratulacje dla Pauline”). Cammaerts zaś do końca życia pozostał jej wdzięczny za ocalenie życia.
Krystyna Skarbek zmarła w czerwcu 1952 roku ugodzona nożem przez odrzuconego adoratora, taka jest oficjalna wersja, a jak było naprawdę?
Brytyjski rząd odznaczył ją najwyższymi medalami, dla Francuzów stała się wzorem oporu, była ceniona przez Stany Zjednoczone, Izraelczycy, nawet dziś, zaliczają Krystynę Skarbek do grona swoich najodważniejszych żołnierzy w dziejach.
Ps. Do wykładu:
Matka Pani Krystyny Skarbek nie zgłosiła się do okupanta jako osoba pochodzenia żydowskiego, była ochrzczona, była żoną Polaka i czuła się Polką. Mieszkała w pobliżu getta, była zaangażowana  w tajne nauczanie. Mimo namów Krystyny, w czerwcu  1940 roku, nie wyraziła zgody na wyjazd z Polski ani nawet  z Warszawy. Zostało odnotowane, że w styczniu 1942 roku była na Pawiaku, późnej nie ma żadnych informacji.
Na wieść o Powstaniu Warszawskim Krystyna Skarbek wielokrotnie prosiła swoich mocodawców o zgodę na wyjazd do Polski. Bezskutecznie!

Danuta Szeliga

Literatura:

    • Jan Larecki: W kręgu tajemnic wywiadu, PANTERA BOOKS, WARSZAWA 2007.
    • Przemysław Słowiński: Kobiety wywiadu, Fronda 2018.
    • Severski Vincent V:  Christine. Powieść o Krystynie Skarbek, X 2019.
    • Maria Nurowska: Miłośnica, Warszawa 1998.
    • CDA: Polscy bohaterowie wojenni S01E01  Krystyna Skarbek  Lektor PL
    • https://www.radiokrakow.pl/rozmowy/patrioci-czy-zdrajcy-kim-byli-polscy-muszkieterowie-poznaj-historie-jednej-z-najlepszych-organizacji-wywiadowczych-w-europie/
    • Krystyna Skarbek / Christine Granville, https://www.youtube.com/watch?v=UeKH4N-YIE8

Powrót  do Wydarzenia 2019 II półrocze