Wędrówka przez Uzbekistan

12-go września br. gościliśmy Panią Marię Tyws, która licznie zgromadzonym słuchaczom TOZD  przekazała swoje wrażenia z wycieczki do Uzbekistanu. Jest to jeden z krajów  leżących w Środkowej Azji  mający za sobą długą i burzliwą historię. W VI. wieku opanowany przez Persów, odkryty przez Aleksandra Macedońskiego, w XVI w. terytorium zajął Timur Wielki, a w XIX w. opanował car rosyjski i za czasów ZSRR była to jedna z republik Związku Radzieckiego. Po odłączeniu się od Rosji jest obecnie republiką o systemie prezydenckim. Dominuje wyznanie islamskie. Kraj liczy 30 mln ludności. Stolicą jest Taszkient – 3 mln mieszkańców. Kultowe miasta: Samarkanda, Buchara,Taszkient leżące  kiedyś na jedwabnym szlaku handlowym, który łączył Europę  z Chinami i Indiami. Gospodarka; dominuje uprawa bawełny, ujemnym skutkiem tej działalności jest osuszone Jezioro Aralskie wykorzystywane za czasów ZSRR do nawadniania pól bawełnianych. Wydobywa się też złoto,srebro i inne metale oraz gaz ziemny. Ludność zajmuje się hodowlą owiec, tkactwem, rzemiosłem artystycznym,  garncarstwem, snycerstwem. Prelegentka swój reportaż bogato ilustrowała  zdjęciami. Obserwowaliśmy krajobraz pustyni Kizyl-Kum,  po której wiodła trasa wędrówki, mieliśmy okazję zajrzeć do wnętrza hotelu na pustyni, jakim jest jurta. Razem z Panią Marią wybraliśmy się na poranny spacer po oazie i spotkaliśmy żółwia . Dla kontrastu: na trasie Samarkanda – Taszkient kursuje pociąg, który mknie z prędkością 250km na godz.
    CHIWA  jest pierwszym miastem na jedwabnym szlaku, od którego Pani Maria rozpoczęła zwiedzanie zabytków Uzbekistanu. Na trasie spaceru znalazł się pałac Tash-Khauli, minaret, medresa, mauzoleum, meczet i harem. Stojący w pobliżu fortu minaret Kalta Miror  powstał w XIX wieku. Jest cylindryczna budowla o średnicy 14 i wysokości 25 metrów.  Zewnątrz powierzchnie minaretu pokrywa dekoracja wykonana z tureckich płytek.  Z  tego samego okresu pochodzi pałac Tash-Khali. Składa się on ze 150 komnat o ścianach pokrytych barwną ceramiczną okładziną stiukowa.  Spośród budowli sakralnych wyróżnia się meczet Dzuma. Świątynia powstała w XII w. W mieście znajduje się również XIX- wieczne mauzoleum Pahlowona Mahmuda. Ten muzułmański  poeta, filozof i święty mąż żyjący w XIV wieku jest patronem Chiwy. Budowla mauzoleum pokryta jest turkusową kopułą dekorowaną ceramicznymi płytkami ręcznie malowanymi w stylu perskim. Następny obiekt to meczet Ak wyróżniający się rozległym dziedzińcem i tradycyjnymi minaretami. Na terenie meczetu działało dawniej 16 szkół koranicznych, które przekształcono obecnie w muzea.
    Drugim miastem, do którego zawędrowała pani Maria i my razem z nią jest Buchara. Miasto liczy  260 tys. mieszkańców. Stare miasto BUCHARY jest jednym z najcenniejszych zespołów architektury islamu w  Azji Środkowej i obejmuje około 140 obiektów. Mauzoleum Ismaila Samaniego z IX-X w. jest najstarszym  zachowanym mauzoleum w Azji Sr. Podobnie meczet Magoki Attari z XII w. Zespól architektoniczny  Poi Kalon obejmujący minaret, meczet i medresę - jest to czynna medresa i znajduje się w niej szkoła religijna. W najstarszej części miasta znajdują się cztery kryte bazary. Oczywiście można tu nabyć dywany!   Najstarszy zabytek Buchary to Cytadela Ark ( ok. V w) niegdyś znajdowała się tu wspaniała biblioteka, z której korzystał Avicenna.
    Samarkanda – ostatnie na trasie wycieczki miasto leżące  na szlaku jedwabnym. Tu w VII w. powstała pierwsza w świecie arabskim - papiernia. W latach 1369-1405 Samarkanda była stolica  rozciągającego się od Indii do Turcji państwa Timura. W ciągu 36 lat panowania władca wzniósł nowe miasto i sprowadził do niego  artystów i rzemieślników z całego imperium. Pod panowaniem Timurydów miasto stało się jednym z najsłynniejszych  ośrodków  kultury, nauki i sztuki islamskiej. Największy rozkwit miasto przeżywa za  panowania wnuka Timura -  Ulug Bega.  Za jego czasów wzniesiono obserwatorium astronomiczne wyposażone w najlepsze w owym czasie przyrządy astronomiczne. Obserwatorium  znajduje się w Samarkandzie do dzisiaj.
    Obecnie - Samarkanda –  to czwarte pod względem wielkości miasto Uzbekistanu liczące przeszło 500 tys. mieszkańców. Od 2001 roku wpisane na listę UNESCO. Znajdują się tutaj  mauzolea Timurydów i dostojników z tej linii w kompleksie cmentarnym. W grobowcu z lat 1403-1405 spoczywa  Timur , jego dwaj synowie oraz  dwaj wnukowie. Zespól architektoniczny Registon, obejmujący ogromny plac miejski, z medresa Ulug  Bega ukończona w 1429r. ,dwa minarety, sale wykładowe.  Medresa Tilija Kari (Pokryta Złotem), nazwa nawiązuje do misternych zdobień wnętrza budynku - złoconych stiuków z 1660r.
     Opowieści Pani Marii Tyws słucha się jak bajki z “Tysiąca i jednej nocy”, szczególnie fascynujące są  Jej opisy zabytków  architektury, dekoracji i  detali zdobniczych na które prelegentka – historyk sztuki zwraca szczególną uwagę. Już niedługo będziemy mieć przyjemność pojechać z Nią do Rosji i zwiedzić Petersburg i Moskwę.

Maria Zarzycka-Chołody

Powrót do Wydarzenia 2019