Fenomen Eleny Ferrant

6 czerwca 2019 r. w Miejsko-Powiatowej Bibliotece Publicznej w Dzierżoniowie odbyło się spotkanie Towarzystwa Oświatowego Ziemi Dzierżoniowskiej. Wykład pt. „Fenomen Eleny Ferrante” wygłosiła Jolanta Maniecka.
Kim jest? Dlaczego jej powieści podbijają świat, a ją samą porównuje się do Prousta? Nikt nie wie, chociaż prowadzono niejedno śledztwo, mające rozwiązać zagadkę. Wciąż wiadomo tylko, że jest jedną z najbardziej tajemniczych pisarek w historii.

Pytana o swą decyzję o anonimowości Ferrante stwierdziła, że główny jej powód to nieśmiałość, ale jest też wymierzona w powierzchowność współczesnej kultury medialnej, w której to, kto mówi, jest ważniejsze od tego, co mówi. Sława pomnaża się sama - rozpoznawalność intelektualistów, artystów, celebrytów potwierdza ich prawo do zabierania głosu. Życie codzienne pisarza - dodała - jest banalne, a jeśli autor wyraża gdzieś siebie, to nie w wypowiedziach dla mediów, ale w swoich książkach. Jest to proces nieświadomy. Usuńmy pisarza z zasięgu wzroku, a czytając książki, poznamy go lepiej, a nie gorzej. "Tekst wchodzi w posiadanie autora, odkrywając przed czytelnikiem nawet to, czego on sam może o sobie nie wiedzieć. Jeśli chcemy go poznać, znajdziemy go właśnie tam".
Jej decyzję o ukryciu tożsamości można również uznać za przekorny gest wymierzony w tezę o "śmierci autora". Teoretycy postmodernizmu chcieli sprowadzić go do kompilatora cytatów zaczerpniętych z innych dzieł i to czytelnikowi przyznawali przywilej ich interpretacji. Ferrante w jakimś sensie uśmierciła się sama. I w ten sposób paradoksalnie stała się dla czytelników bardziej realna.
Jej największym i najbardziej znanym dziełem jest tetralogia neapolitańska. Czytając jej kolejne części - "Genialną przyjaciółkę", "Historię nowego nazwiska", "Historię ucieczki" i "Historię zaginionej dziewczynki" - bezwiednie utożsamiamy bohaterkę i narratorkę Elenę Greco z Eleną Ferrante.   
Ten cykl to również snuta w pierwszej osobie opowieść urodzonej w 1944 r. Greco o jej życiu, rodzinie, znajomych, doprowadzona aż do współczesności. Tłem jest najnowsza historia Włoch, ze szczególnym uwzględnieniem roku 1968 na uniwersytetach, rewolucji obyczajowej, lewicowego terroryzmu i narodzin ruchu feministycznego.   Elena Greco i Lila Cerullo – główne bohaterki czterotomowej powieści, opowiadającej o ich dojrzewaniu i kilkudziesięcioletniej przyjaźni – wykuwają swój głos i tożsamość z twardego materiału: przemocy i biedy neapolitańskich przedmieść. Obie „genialne przyjaciółki” potrafią – dzięki talentowi, sile woli i braku pokory – stawić opór przemocy, przenikającej ich otoczenie. Rozbłysnąć na tle ponurej dzielnicy. Pójść w kierunku przeciwnym do tego, który wyznaczyło im miejsce urodzenia.
Elena Ferrante rozumie współczesny świat i wie, że wiele jeszcze trzeba i można w nim zmienić, dlatego zachęca czytelników swoich książek do refleksji i wyjścia z zaklętego kręgu stereotypów. Zachęca do zastanowienia np. nad tym, „czym jest kobieta?” i dlaczego „jest gorsza od mężczyzny”. Ale w jej utworach pytań jest jeszcze więcej: jak się zmienia kultura i dlaczego? Kim jest inteligent bez tradycji i dlaczego można o nim powiedzieć, że jest nikim i że jest niewiarygodny?

JM

Powrót do Wydarzenia 2019