Powstanie Państwa Izrael w kontekście 1968 roku i Dzierżoniowa

Wykład na taki temat przeprowadziła dr Anna Gruźlewska w dniu 1 marca 2018r. w Bibliotece Miejskiej w Dzierżoniowie dla licznie zgromadzonych sympatyków Towarzystwa Oświatowego Ziemi Dzierżoniowskiej i innych zainteresowanych. Wykład rozpoczęła informacją, że wszystkie przekazane treści zebrane zostały na podstawie badań historycznych, dokumentów IPN, historii opowiadanych przez świadków wydarzeń pokazanych z ich perspektywy, które składają się na ten obraz.

Po wyzwoleniu pierwszymi mieszkańcami Dzierżoniowa byli Żydzi, spośród 17 tysięcy Żydów w Dzierżoniowie, niektórzy przebywali tylko przez kilka dni, wielu z nich wyjechało w różnych okresach. Wyjazdy nasiliły się po powstaniu państwa żydowskiego Izrael, które powstało w 1948 r oraz po pogromach m.in. kieleckim. Prelegentka omówiła proces powstawania państwa żydowskiego i wymieniła nazwiska ważnych ideologów i przywódców, w tym podkreśliła rolę Gołdy Meir, pierwszej kobiety premier Izraela, trzeciej kobiety pełniącej funkcję premiera na świecie, wspomniała również o kontrowersjach jakie to wywoływało. Podkreśliła wielką traumę Żydów tych, którym udało się ocalić życie po II wojnie światowej, którzy utracili wszystko. Pokazała proces powolnej asymilacji, tworzenia struktur i różne decyzje życiowe dotyczące własnej przyszłości, czasem podejmowane pod naciskiem środowiska. Proces ten został zahamowany po wojnie izraelsko-arabskiej, trwającej 6 dni. Zerwanie stosunków dyplomatycznych przez wszystkie państwa Europy Wschodniej, z wyjątkiem Rumunii, ponownie skomplikowało sytuację Żydów w Polsce i odświeżyło zjawisko antysemityzmu, w czym można dostrzec pewną analogię do dzisiejszych czasów.

Rok 1967 to początek czystek, nasilenie to rok 1968 tzw. wydarzenia marcowe i ich skutki w postaci inwigilacji środowisk żydowskich, nagonka na Żydów, utrata stanowisk i pracy, wyrzucanie z uczelni, wcielanie do wojska, drobne i większe szykany sąsiadów, antysemickie hasła wszystko to stworzyło atmosferę, w której Żydzi okazali się kimś obcym i niepożądanym. Żydzi ponownie stali się kozłem ofiarnym, zdaniem Gomułki - każdy obywatel może mieć tylko jedną ojczyznę - Polskę Ludową. Skutkiem tych szykan był wyjazd Żydów z Polski na masową skalę, najczęściej przez Wiedeń do Włoch, Izraela, część do USA, później do krajów skandynawskich.

Prowadząca przywołała słowa Henryka Grynberga, które trafnie obrazują omawiane zjawiska. Tym, którzy po marcu 1968 wyjechali z Polski z dokumentem w jedną stronę - ”tu zostawili po sobie, więcej niż mieli”.

Zwróciła uwagę na to jak trudny był to okres dla wielu Żydów, którzy musieli znowu pozostawić za sobą całe dotychczasowe życie i jechać w nieznane, część z nich nie utożsamiała się z Izraelem dla nich ojczyzną była Polska. Nie mogli liczyć na pomoc państwa, bo nie było ambasady Izraela w  Polsce, stosunki dyplomatyczne zostały zerwane. W wyniku tych działań Polska straciła bardzo dużo wybitnych jednostek, zostali nieliczni. Na koniec prelegentka podzieliła się taką refleksją, że są trzy grupy postaw: sprawcy, przyglądający się i pomagający, a my powinniśmy pamiętać, że innym ludziom nie może dziać się krzywda.

Wykład zakończyła przywołując słowa Marka Edelmana,że nienawiść jest bardzo łatwa, miłość wymaga wysiłku, które są bardzo wymowne i wszystkich nas powinny skłonić do refleksji.

Alicja Kossowska

Powrót do Wydarzenia 2018